Hoe helpt de ‘digitale kluis’ senioren hun administratie veilig te beheren in Vlaanderen?

Het verdwijnen van het vertrouwde bankkantoor, een brief van de gemeente die verwijst naar een e-loket, een mail die zogezegd van de overheid komt… Voor veel senioren in Vlaanderen voelt de digitale wereld niet als een vooruitgang, maar als een doolhof waarin ze de controle dreigen te verliezen. De constante stroom aan nieuwe apps en procedures creëert onzekerheid en angst om fouten te maken, of erger nog, om slachtoffer te worden van fraude. Het antwoord dat vaak wordt gegeven – “gebruik gewoon itsme®” of “dat vind je online wel” – gaat voorbij aan de kern van het probleem.

De uitdaging is immers niet louter technisch. Het gaat over vertrouwen, overzicht en het gevoel van autonomie. Terwijl veel adviezen focussen op het aanleren van losse digitale vaardigheden, ligt de echte oplossing in het bouwen van een persoonlijk, veilig digitaal hoofdkwartier. Het idee van een ‘digitale kluis’ gaat veel verder dan het simpelweg opslaan van documenten. Het is de kern van een nieuwe manier om uw administratie te beheren, waarbij veiligheid en controle centraal staan.

Maar wat als de sleutel tot digitale inclusie niet lag in het perfect beheersen van elke app, maar in het centraliseren van uw administratie binnen één sluitend vertrouwensecosysteem? Dit artikel verkent niet enkel de obstakels, maar biedt vooral een concrete strategie. We bekijken hoe u, stap voor stap, de controle kunt terugnemen, hoe u digitale tools zoals itsme® veilig kunt omarmen en hoe een systeem als de digitale kluis Izimi fungeert als uw persoonlijke schild tegen de complexiteit en gevaren van de online wereld.

In de volgende secties duiken we in de concrete problemen waar senioren vandaag mee kampen en bieden we praktische oplossingen. We leggen uit hoe u veilig kunt navigeren tussen fysieke en digitale diensten en hoe u de meest voorkomende fraudepogingen kunt herkennen en vermijden.

Waarom sluit de digitalisering van bankkantoren 20% van de klanten uit?

Het verdwijnen van bankkantoren is meer dan een logistieke aanpassing; het is een symbool van een groeiende kloof. Wanneer het vertrouwde gezicht achter het loket plaatsmaakt voor een complex online portaal, voelen veel mensen zich buitengesloten. Dit is geen marginaal probleem. Volgens de Barometer Digitale Inclusie 2024 is 40% van de Belgen tussen 16 en 74 jaar digitaal kwetsbaar. Voor senioren ligt dit cijfer vaak nog hoger. De verplichting om online te bankieren ontneemt hen de controle over hun eigen financiën en creëert een voedingsbodem voor onzekerheid en angst.

De Belgische overheid erkent dit probleem en heeft daarom de universele bankdienst in het leven geroepen. Dit is een wettelijk recht op een basispakket aan bankdiensten tegen een gereguleerd tarief, inclusief manuele verrichtingen. Concreet betekent dit dat, zelfs als uw kantoor sluit, u nog steeds recht heeft op een minimum aan niet-digitale dienstverlening. Dit omvat onder meer minstens 60 manuele verrichtingen per jaar (zoals papieren overschrijvingen) en 24 gratis geldopnames aan het loket.

Toch is dit slechts een deel van de oplossing. Voor wie wel digitaal wil, maar op een veilige en overzichtelijke manier, bieden nieuwe concepten zoals de digitale kluis een uitweg. In plaats van afhankelijk te zijn van de soms verwarrende apps van verschillende banken, centraliseert u uw belangrijkste documenten op één plek die u zelf beheert.

Hoe activeer je itsme® veilig op de smartphone van een digibeest zonder stress?

itsme® wordt vaak voorgesteld als dé sleutel tot alle digitale deuren van de overheid en banken. Maar voor wie niet digitaal is opgegroeid, kan de activatieprocedure een bron van enorme stress zijn. De angst om een verkeerde code in te geven, een stap over te slaan of ongewild toegang te geven tot gevoelige gegevens is reëel. De sleutel tot een succesvolle activatie is niet snelheid, maar begeleide autonomie: het proces samen doorlopen met een vertrouwd persoon, zoals een kind, kleinkind of mantelzorger, zonder dat die persoon de handeling overneemt.

Het proces zelf is ontworpen om veilig te zijn, op voorwaarde dat u de stappen rustig volgt. De combinatie van uw simkaart, uw smartphone en een zelfgekozen code creëert een unieke digitale identiteit die veel veiliger is dan een klassiek wachtwoord. Het is belangrijk te begrijpen dat itsme® niet hetzelfde is als uw eID. Uw eID is de fysieke kaart met een chip, terwijl itsme® een app is die als een digitale versie van die kaart fungeert, zonder dat u een kaartlezer nodig heeft.

Het doel is niet dat de helper de activatie uitvoert, maar dat de senior zelf elke handeling stelt, met de helper als gids. Dit bouwt niet alleen technische vaardigheid op, maar vooral digitaal zelfvertrouwen. Eens geactiveerd, wordt inloggen op overheidsdiensten of bankapps een kwestie van een 5-cijferige code, wat de drempel aanzienlijk verlaagt. Het gevoel van controle keert terug.

De hippe senioren veroveren het internet. Bij Izimi kan je er zeker van zijn dat je documenten veilig en strikt persoonlijk zijn opgeslagen. Enkel jij (en de mensen waarmee jij zelf je documenten deelt) hebt toegang tot je documenten. Dit is een zekerheid die je bij andere clouddiensten toch net iets minder hebt.

– Seniorennet, Ervaring van senioren met digitale hulp

Loket of e-loket: wanneer is een fysieke afspraak bij de gemeente nog noodzakelijk?

De keuze tussen een fysiek loket en een digitaal e-loket is een perfect voorbeeld van waar digitale soevereiniteit om draait: u beslist zelf welk kanaal het best bij uw situatie past. Het is geen alles-of-nietsverhaal. Voor sommige officiële handelingen is uw persoonlijke aanwezigheid wettelijk verplicht, terwijl andere perfect en sneller online kunnen. De uitdaging is om te weten wanneer wat nodig is. Febelfin benadrukt dit principe ook voor bankdiensten.

In België ervaren nog steeds te veel mensen moeilijkheden met online bankieren. Er is nood aan maatwerk om tegemoet te komen aan de behoeften van de verschillende doelgroepen.

– Febelfin, Toegankelijk bankieren platform

In de praktijk vereisen handelingen die een onomstotelijke identiteitsverificatie of een unieke handtekening vragen, vaak nog een fysieke afspraak. Denk hierbij aan de allereerste aanvraag van een elektronische identiteitskaart (eID) of het afleggen van een nationaliteitsverklaring. Voor veel courante zaken, zoals het aanvragen van een uittreksel uit het strafregister of een geboorteakte, is het e-loket echter een snellere en efficiëntere optie, op voorwaarde dat u over itsme® of een eID-kaartlezer beschikt.

De onderstaande tabel geeft een duidelijk overzicht van enkele veelvoorkomende diensten, gebaseerd op informatie van de Vlaamse overheid, en helpt u de juiste keuze te maken. Dit overzicht geeft de controle terug aan u.

De fout waardoor senioren hun spaargeld verliezen via valse overheidsmails

De grootste bedreiging voor het digitale zelfvertrouwen van senioren is phishing. Criminelen spelen meesterlijk in op angst en respect voor autoriteit door zich voor te doen als de overheid, de bank of een nutsbedrijf. De cijfers zijn alarmerend: alleen al in 2024 werd er in België bijna 49 miljoen euro gestolen via phishing. De meest voorkomende fout is niet een gebrek aan intelligentie, maar een overdaad aan vertrouwen en de drang om snel een vermeend probleem (een ‘onbetaalde boete’, een ‘geblokkeerde rekening’) op te lossen.

Deze valse e-mails creëren een gevoel van urgentie en leiden het slachtoffer naar een perfect nagemaakte website waar gevraagd wordt om bankgegevens of codes in te vullen. De gouden regel is eenvoudig: geen enkele officiële instantie zal u ooit via e-mail, sms of telefoon om uw pincode, wachtwoord of itsme®-code vragen. Echte communicatie van de overheid gebeurt via uw eBox of per post, nooit met een directe betaallink in een e-mail.

Mocht u toch in de val zijn gelopen, is snel handelen cruciaal. Paniek is een slechte raadgever; een gestructureerd actieplan is dat wel. De website Safeonweb.be, een initiatief van de Belgische overheid, biedt een duidelijk stappenplan.

Hoe maak je een overheidswebsite bruikbaar voor mensen met een visuele beperking?

Digitale toegankelijkheid gaat verder dan enkel het begrijpen van de inhoud; het gaat ook over het fysiek kunnen lezen en navigeren. Voor senioren met een verminderd gezichtsvermogen kan een standaardwebsite een onoverkomelijke hindernis zijn. Kleine lettertypes, laag contrast tussen tekst en achtergrond, en klikbare zones die moeilijk te onderscheiden zijn, maken online administratie onmogelijk. Gelukkig zijn de meeste moderne computers en smartphones uitgerust met krachtige, ingebouwde toegankelijkheidsfuncties die vaak met een simpele toetsencombinatie te activeren zijn.

Deze tools zijn geen complexe software die u moet aankopen, maar standaardonderdelen van uw besturingssysteem. De belangrijkste functies zijn het vergrootglas, dat een deel van het scherm uitvergroot, de voorleesfunctie (ook wel schermlezer of ‘screen reader’ genoemd), die de tekst op het scherm omzet in gesproken woord, en de hoog-contrastmodus, die kleuren aanpast voor een betere leesbaarheid. Het leren gebruiken van deze functies geeft een enorme mate van autonomie terug.

Het is niet nodig om al deze functies te beheersen. Experimenteer en ontdek welke tool het best bij uw noden past. Hieronder vindt u een lijst van de meest gebruikte en eenvoudig te activeren functies op Windows-computers en iPhones, die ook van toepassing zijn op de meeste overheidswebsites.

• Windows Vergrootglas activeren: Druk tegelijkertijd op de Windows-toets en de Plus-toets (+) om in te zoomen. Met de Min-toets (-) zoomt u weer uit.
• VoiceOver instellen op iPhone: Ga naar ‘Instellingen’, kies ‘Toegankelijkheid’ en schakel ‘VoiceOver’ in. Uw iPhone zal nu beschrijven wat er op het scherm staat.
• Lettergrootte in browser vergroten: In de meeste browsers (Chrome, Firefox, Edge) kunt u de tekstgrootte aanpassen door de Ctrl-toets (of Cmd op een Mac) ingedrukt te houden en op de Plus-toets (+) te drukken.
• Hoog contrast modus gebruiken: In Windows gaat u naar ‘Instellingen’, dan ‘Toegankelijkheid’ en kiest u ‘Contrastthema’s’ om een beter leesbaar kleurenschema te selecteren.
• NVDA schermlezer installeren: Voor een volledige voorleesfunctie op Windows-computers is NVDA (NonVisual Desktop Access) een uitstekende en gratis te downloaden schermlezer.

Hoe kan een 5G-modem een alternatief zijn voor een trage VDSL-lijn?

Niet enkel digitale vaardigheden, maar ook de kwaliteit van de internetverbinding is een cruciale factor voor digitale inclusie. In veel gebieden in Vlaanderen, met name op het platteland, is een snelle en stabiele internetverbinding via de traditionele telefoonlijn (VDSL) niet vanzelfsprekend. Een trage, haperende verbinding maakt online bankieren, videobellen met kleinkinderen of het gebruik van e-loketten frustrerend en soms onmogelijk. Hier biedt de opkomst van het 5G-netwerk een krachtig en flexibel alternatief.

Een 5G-modem werkt niet via de telefoonlijn, maar via het mobiele netwerk, net als uw smartphone. Dit betekent dat u niet afhankelijk bent van fysieke kabels tot aan uw deur. De installatie is vaak een kwestie van de stekker in het stopcontact steken. Dit biedt niet alleen potentieel hogere snelheden dan een verouderde VDSL-lijn, maar ook een grotere betrouwbaarheid. De relevantie hiervan groeit, aangezien volgens de imec.digimeter 2024 al 74% van de 75-plussers een smartphone bezit. Senioren zijn dus al vertrouwd met de logica van een mobiel netwerk.

De motivatie om deze stap te zetten is vaak niet technologisch, maar sociaal. Het verlangen om verbonden te blijven met familie en de maatschappij is een sterke drijfveer om technologische drempels te overwinnen. Een stabiele internetverbinding is de poort naar die verbondenheid.

Ik wilde erbij horen. Ik wilde graag meedoen. Het is een ingesteldheid: ik wil niet achterophinken. Ik vind het ook fijn, bijvoorbeeld met vriendinnen foto’s uitwisselen. En een WhatsApp-groep met de kinderen, dat is ook heel gemakkelijk om bijvoorbeeld afspraken te maken.

– Sociaal.net, Ervaring oudere met digitale vaardigheden

Waarom duurt een ‘instant’ betaling naar het buitenland soms toch nog uren?

De term ‘instant overschrijving’ schept verwachtingen: geld dat binnen enkele seconden op de rekening van de ontvanger staat. Binnen België en de SEPA-zone (Single Euro Payments Area) is dit meestal ook het geval. Maar wanneer u geld overmaakt naar een land buiten deze zone, zoals het Verenigd Koninkrijk of de Verenigde Staten, kan ‘instant’ plotseling uren of zelfs dagen duren. Deze vertraging is geen fout, maar een gevolg van de complexe architectuur van het internationale bankwezen.

Een niet-SEPA betaling gaat niet rechtstreeks van uw Belgische bank naar de bank van de ontvanger. Ze reist via één of meerdere correspondentbanken. Dit zijn tussenliggende banken die als een soort financieel postkantoor fungeren. Elke tussenstap kan leiden tot vertraging, zeker als er tijdsverschillen zijn of als er extra controles moeten gebeuren. Bovendien hebben Belgische banken robuuste anti-fraudesystemen die ongebruikelijke internationale betalingen (bijvoorbeeld een groot bedrag naar een onbekende rekening) tijdelijk kunnen ‘bevriezen’ voor een manuele controle. Dit is een veiligheidsmaatregel om u te beschermen, maar kan wel voor vertraging zorgen.

Deze complexiteit onderstreept het belang van toegankelijke en transparante bankdiensten, een punt dat ook door de overheid wordt benadrukt.

Het is belangrijk dat iedereen, ook wie nog niet overweg kan met de digitalisering van de bankdiensten, bij de bank geld kan afhalen en overschrijvingen kan doen tegen een betaalbaar en transparant tarief.

– Vincent Van Peteghem, Minister van Financiën over universele bankdienst

Terwijl moderne alternatieven zoals Wise deze vertragingen vaak omzeilen, is het cruciaal om steeds de betrouwbaarheid en regulering van dergelijke diensten te controleren. Voor wie zekerheid verkiest, is het begrijpen van de werking van het traditionele systeem de eerste stap naar gemoedsrust.

Zijn instant overschrijvingen in België echt veilig tegen moderne fraudetechnieken?

De snelheid van instant overschrijvingen is een enorm gemak, maar ook een bron van zorg: als het geld in enkele seconden weg is, kan een fout dan nog rechtgezet worden? In België zijn de systemen voor instant betalingen zeer robuust beveiligd. De zwakke schakel is zelden de technologie van de bank zelf, maar bijna altijd de menselijke factor. Fraudeurs richten hun pijlen niet op het kraken van de bank, maar op het misleiden van de gebruiker via phishing, valse facturen of hulpvraagfraude (waarbij ze zich voordoen als een familielid in nood).

Hier komt de ware kracht van een geïntegreerd vertrouwensecosysteem naar boven. De veiligste transactie is er een waarbij het risico op menselijke fouten wordt geminimaliseerd. In plaats van te reageren op betaalverzoeken via onveilige kanalen zoals e-mail, is het mogelijk om een proactieve veiligheidsaanpak te hanteren. Systemen die facturen rechtstreeks en geverifieerd aanleveren in een beveiligde omgeving, schakelen het risico op factuurfraude grotendeels uit.

Dit is precies waar de nieuwste generatie digitale kluizen een cruciale rol speelt. Ze evolueren van passieve opslagplaatsen naar actieve platformen voor veilige transacties. Het ontvangen en betalen van een factuur binnen de beveiligde muren van uw digitale kluis elimineert de kans om op een valse link in een e-mail te klikken.

Begin vandaag nog met het verkennen van uw digitale kluis. Zet de eerste, veilige stap naar een autonoom beheer van uw administratie en neem de controle over uw digitale leven stevig in handen.